Pora na kolejny element troszkę już dyskusyjny. Wielokrotnie zetknąłem się ze stwierdzeniem, że tłumik w wiatrówce nie jest jedynie po to aby ciszej strzelać. Wśród wielu opinii są i takie że tłumiki poprawiają celność i „stabilność” lotu śrutu. Widać to choćby na tzw. ultraszybkich zdjęciach gdzie zawirowania powietrza za śrutem wylatującym z lufy bez tłumika są inne niż te gdy mamy zamontowany tłumik. Dlaczego piszę, że jest to pogląd dyskusyjny. Z bardzo prostego powodu. Z własnych doświadczeń wiem, że mój tłumik (Logun MkII) nie poprawia moich wyników. Starając się zachować jednakowe warunki strzelania, wyniki z tłumikiem i bez w zasadzie były takie same. Co więcej znane mi są doświadczenie o pogorszeniu wyników z zastosowaniem tłumika. Oczywiście można spierać się w tym zakresie, i pewnie sporo więcej do powiedzenia mają bardziej doświadczeni strzelcy przy okazji strzelania z wielu różnych broni z różnymi tłumikami. Jednak moim zdaniem nie oczekujcie że po zastosowaniu tłumika uzyskacie znacząco lepsze wyniki (o sprzętach specjalistycznych nie wspominam bo i tam poprawa jeśli już nie będzie znacząca). Jeśli nawet takie będą to w bardzo bardzo niewielkim stopniu. Pogorszenia najczęściej są związane z kiepska jakością stosowanego tłumika i np. brakiem współosiowości lufy i otworu wylotowego tłumika. Co innego separatory ale o tym poniżej.
Kilka uwag dotyczących budowy tłumików. I tu mamy przekrój od bardzo prostych konstrukcji typu „rurka” (tłumiki objętościowe) do zdecydowanie zaawansowanych opracowań gwarantujących wyciszenie strzału na bardzo wysokim poziomie. Chciałbym to pokazać na przykładzie dwóch tłumików. Jeden uniwersalny ProSystem firmy Webley (zdjęcie obok powyżej) i drugi bardzo dobry tłumik Logun MkII (poniżej Webleya). Oczywiście jakość tłumienia jest dużo lepsza w Logunie choć ProSystem też się sprawdza ale raczej w wiatrówkach sprężynowych ze wzglądu na prosta konstrukcje, uniwersalność i troszkę inne warunki pracy. Należy też wspomnieć o tłumikach zintegrowanych z lufą. Są to najczęściej tłumiki montowane fabrycznie obejmujące praktycznie całą długość lufy (np. wiatrówka ProSport firmy AirArms). Zasada działania jest praktycznie taka sama z tym, że wygląd tłumika jest inny, często nie da się go wyróżnić jako odrębny element
Zacznę od tłumika Webley’a. Jak wygląda widać na zdjęciu. Jest to tłumik uniwersalny dający się montować na lufach o średnicy zewnętrznej w przedziale 14,3 - 16 mm. Mocowanie jest typu zaciskowego, skręcając tłumik specjalny pierścień zaciska się na lufie blokując tłumik. Jego wymiary nie są imponujące, średnica zew. 24,5 mm, długość 15,5 cm, średnica ot. wylotowego 7,5 mm. Jak widać jest rozbieralny co pozwala czyścić go wewnątrz, można też eksperymentować z własnymi, dodatkowymi wkładkami choć nie ma na nie zbyt wiele miejsca. Ten typ mocowania pozostawia lekkie ślady na oksydzie lufy co nie każdemu odpowiada. Jest to jedna z odmian tłumików, które sam określam mianem "empty". Mam na myśli fakt, iż jest spora grupa tłumików, które są pozbawione wkładek wielostopniowych a jedynie posiadają np. niskie, pojedyncze przegrody wewnętrzne lub po prostu pustą przestrzeń o odpowiedniej pojemności dobranej w sposób doświadczalny do danej mocy wiatróki. Na zakończenie tekstu załączam zdjęcie innego tłumika właśnie typu "empty". Jest on dziełem firmy Webley – zwie się Black Hole. Jak widać nie są to skomplikowane konstrukcje choć wymagające dość dużej dokładności wykonania. W przypadku tłumika Black Hole jest to po prostu duży „zbiornik” kompensujący powietrze po strzale i przez to wyciszający strzał. Zamieszczam także zdjęcie zdjęcie tego tłumika na wiatrówce Webley Tracker. Sprawdzał się całkiem nieźle a i wygląd miał ciekawy.
Może w tym miejscu kilka uwag o montowaniu tłumików. W zasadzie są dwa podstawowe typy. Pierwszy nazwijmy go nakładkowym jest nasuwany na lufę i kontrowany poprzez albo śrubkę imbusową albo poprzez pierścień dociskowy tak jak w ProSystemie. Drugi rodzaj to tłumik nakręcane (taki jak np. Logun). Są one nakręcane najczęściej na specjalne przejściówki lub bezpośrednio na lufę (to się zdarza). Przejściówka jest nakładana na lufę (kontrowana także najczęściej śrubą imbusową) a na zakończeniu ma gwint do nakręcenia tłumika lub separatora. Na zdjęciu obok widać chyba najbardziej popularna przejściówkę 1" UNF. Są one produkowane do większości znanych wiatrówek w wersjach "male" i "female". W dobrym tłumiku bardzo ważny element to współosiowe z lufą mocowanie. Jeśli weźmiecie pod uwagę że wylot w tłumiku Logun ma tylko 7 mm a więc jedynie 2,5 mm więcej niż śrut (wychodzi po 1,25 mm na "stronę") zorientujecie się jak istotnie ma to znaczenie. Dlatego też dobre tłumiki to takie które nie tylko dobrze tłumią ale także cechują się odpowiednia jakością (tolerancją) wykonania.
Wracając do tłumika Loguna. Podstawowe wymiary: długość 17 cm, średnica zew. 31 mm, średnica otworu. wylotowego 7 mm. W porównaniu do prostego tłumika ten ma już bardziej skomplikowana (jeśli można to tak ująć) budowę. Zawiera w sobie szereg elementów, widocznych na zdjęciu. Trudno jest oczywiście dokładnie sprecyzować jakie zadanie spełnia każdy z tych komponentów. Można się tylko domyślać, że po wielu testach taka kombinacja dała najlepszy efekt. W tym tłumiku jest on naprawdę zdumiewający. Z odległości już kilku metrów praktycznie nie słychać już jak strzelam. Bardziej głośne jest działanie samej wiatrówki. Jak widać jest to tłumik przystosowany do przejściówki 1 UNF. Jest rozbieralny więc bez problemu można go czyścić. Oczywiście inne tłumiki mogą mieć inną budowę bardziej lub mniej skomplikowaną i czasem powstają pytanie co dają „dziurki” w tym a nie innym miejscu. Warto także dodać, że czasem producenci określają swoje tłumiki jako „moderatory”. Ja nie przywiązywałbym do tego istotnej wagi. Są po prostu tłumiki które dają lepsze wyciszenie i takie które tylko częściowo spełniają zadanie wytłumienia stąd czasem określa się je jako moderatory. Miałem okazję sprawdzić jak zachowuje się moderator na Daystate Huntsman. Troszkę wyciszał i jednocześnie troszkę zmieniał odgłos wystrzału – robił takie „bufffff” – przepraszam za takie porównanie.
Praktycznie wszystkie liczące się firmy produkujące wiatrówki maja w swojej ofercie tłumiki - własnej konstrukcji, bądź opracowane przez inne firmy. Czołowi producenci tłumików to Logun, Parker Hale, Webley, BSA, AirArms, Theoben. Wiele firm produkuje dodatkowo szereg akcesoriów umożliwiających montowania ich tłumików na wiatrówkach innych producentów np. Logun który produkuje przejściówki 1 UNF do innych niż Logun wiatrówek. Podobnie jest z Webleyem i np. tłumikami z Webley Custom Shop. Niestety na naszym rynku trudno jest o rozsądny wybór tłumików. Raczej są one sprowadzane razem z konkretnymi modelami wiatrówek tak więc pozostaje import prywatny lub szukanie może jakiś sklep cos przy okazji sprowadził. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie aby samemu eksperymentować i budować swoje własne konstrukcje.
Na koniec kilka słów o separatorach. To coś zupełnie innego niż tłumik i nie mają one oczywiście takiego przeznaczenia. Natomiast to, co napisałem wcześniej o dyskusyjnym wpływie tłumików na celne strzelanie w pełni ma odniesienie do separatorów. Właśnie przy separatorach dopiero mamy pole do popisu starając się udowodnić, że w sposób bezpośredni i zauważalny wpływają na wyniki strzelania. Oczywiście trzeba zaznaczyć, że separator może spełniać rolę kompensatora tak jak w pneumatycznej broni matchowej tym bardziej , że moce normalnych wiatrówek PCP (bo w takich przede wszystkim są stosowane separatory, do tej pory nie widziałem separatora do wiatrówek sprężynowych) znacząco przekraczają swoją mocę to co oferuje broń zawodnicza. Z tym, że ciągle się zastanawiam po co w takim Theoben Rapid miałby być kompensator – zero odrzutu, strzela w punkt z 50 m i to bez separatora. W recenzjach wiatrówek przy których zetknąłem się z separatorami zazwyczaj pojawiają się informacje że takowy jest w komplecie i że daje lepsze rezultaty przy strzelaniu na dystanse powyżej 35 jardów. Niestety nie miałem okazji przeczytać (jak do tej pory nic na ten temat nie znalazłem ani w AirGuner’ze ani w Airgun World’zie) że właśnie tak jest (np. porónanie: tu tarcza gdzie strzelano z separatorem a tu bez). Tak samo w przypadku dyskusji na różnego rodzaju forach dyskusyjnych. Są opinie na tak i na nie, więc jak zwykle pozostaje samodzielnie sprawdzić jak to jest. Z własnego doświadczenia mogę jedynie podpowiedzieć, że separatory poprawiają (nieznacznie) wyniki przy mocnych wiatrówkach PCP na dystansach typu 50 m. Sam sprawdzałem i bez separatora miałem troszkę gorsze skupienie niż z separatorem. Jedna z teorii dotycząca separatora mówi, że w silnych wiatrówkach PCP przy dużej ilości powietrza wyrzucanej za śrutem z lufy, może ono tworzyć zawirowania źle wpływające na śrut, stąd konieczność jego odpowiedniego odprowadzenia – ukierunkowania. Poprzez stosowanie separatora uzyskuje się stabilniejszy lot śrutu. To co się dzieje w tłumiku a więc coś jakby wstępne rozprężanie tutaj zamienione jest na ukierunkowanie strumienia powietrza. Z reguły separatory wyglądają podobnie jak tłumik tylko że posiadają szereg otworów odprowadzających powietrze. Jeśli ktoś miał okazję oglądać separator to wie o czym piszę. Dla tych co nie widzieli zamieszczam na końcu zdjęcie separatora firmy Daystate. Ciekawą nowością jest zestaw specjalnych wkładek do tego separatora, które zamieniają go w tłumik a może raczej w moderator z dość sensownym tłumieniem. Daleko do Loguna ale pewien efekt jest. Oczywiście różnych rodzajów separatorów jest troszkę na świecie, ale nie aż takie bogactwo jak tłumików. Zresztą większość z was zauważy także, że nie są one specjalnie popularne (nawet dość trudno trafić na zdjęcia sprzętu z separatorami) co jak się wydaje wynika przede wszystkim z faktu dość słabo zauważalnych efektów ich używania, przy tłumiku to przynajmniej słychać (albo nie słychać) że tłumi. O wyglądzie broni nie wspominam bo na pewno jest coool.
Na zakończenie zdjęcia tłumika Black Hole firmy Webley (swoje już przeszedł), tłumik ten nie posiada żadnych wkładek a jedynie małe (niewielkiej wysokości) przegrody wewnętrzne
Tekst i zdjęcia - WojoHunt
